ناگفته هایی از انبار نفت شهران

قدمت مخازن انبار نفت شهران از سابقه شهرنشینی در این محله بیشتر است؛ گذشت زمان و توسعه خانه ­سازی باعث شد این استوانه­ های غول­ پیکر در چندمتری خانه ­های مسکونی قرار بگیرند و نگرانی ­­های عدیده ای به وجود آورند. از یک دهه قبل تا امروز اقدامات فراوانی برای ایمن ­سازی و انتقال احتمالی این مجموعه چهل و شش ساله انجام شده است که بعضی به نتایج قابل قبولی دست یافت و برخی دیگر هرگز اجرایی نشد. پس از انفجارهای مهیب بیروت، مردم، رسانه ها و برخی مسئولان از جمله نمایندگان شورای شهر از پیامدهای مخاطره آمیز این تاسیسات برای شهر و شهروندان گفتند و از ادامه حضور انبارهای نفت شهران گلایه کردند. قبل از هر سخنی باید به این پرسش پاسخ داد که آیا انبارهای نفت شهران تا این حد ناایمن است؟

پاسخی منفی است، ولی چطور؟ آنطور که مسئولان شرکت پخش و پالایش فرآورده های نفتی ایران می گویند، انبارهای نفت شهران سال ۱۳۵۳ با ۱۱ مخزن و دور از محدوده شهری به بهره برداری رسید تا امکان ذخیره سازی و تسهیل در توزیع فرآورده های نفتی به غرب تهران فراهم شود. این تاسیسات در زمان تاسیس کیلومترها از محدوده مسکونی شهر فاصله داشت از اینرو تهدیدی برای مردم و زیرساخت های شهری محسوب نمی شد.

چند سال بعد به دلیل بی ثباتی شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور، پایتخت با افزایش جمعیت روبرو شد و تداوم جنگ تحمیلی سرعت مهاجرت به کلانشهر تهران را بیشتر کرد. متاسفانه در این سالها برخی زد و بندها و بی تدبیری ها در واگذاری تراکم، موج ساخت و سازها را افزایش داد تا جایی که فقط در فاصله سالهای ۷۵ تا ۹۵ ساختمان سازی ها در محدوده انبارهای نفت شهران ۱۰۰درصد رشد کرد.

انبارهای نفت شهران که در این زمان وظیفه تامین نفت سفید، بنزین و گازوئیل پهنه غرب و شمالغرب پایتخت را برعهده داشت ناگهان در محاصره ساختمان ها و جمعیت انسانی قرار گرفت و به تهدیدی برای همسایگانش تبدیل شد.

* علت واژگونی تانکرهای نفت و اقدامات ایمنی

اولین معضل یا به تعبیری مهمترین نگرانی در خصوص انبارهای نفت شهران مسیر تردد کامیون ها و تانکرهای حمل سوخت بود که به ناچار باید از درون خیابان ها و معابر اصلی محله شهران عبور می کردند. شیب زمین در منطقه شهران و کم عرض بودن معابر موجب شد تانکرهای نفتکش با مشکلاتی مواجه و برخی دچار حادثه یا واژگونی شوند.

فقط در یک مورد که سال ۱۳۸۶ اتفاق افتاد و نگارنده بعنوان خبرنگار در محل حادثه حضور داشت تانکر ۳۲ هزار لیتری بنزین پس از ورود به فلکه دوم شهران از مسیر منحرف و در فاصله چندمتری با منازل مسکونی واژگون شد. بر اثر این حادثه مقدار قابل توجهی فرآورده سوختی از تانکر خارج و در منازل و مسیل مشرف به محل حادثه جاری شد. خوشبختانه اقدام به موقع نیروی های آتش نشانی در ایمن سازی و انتقال باقی مانده سوخت تانکر حادثه دیده به تانکر پشتیبان از وقوع یک فاجعه انسانی و زیست محیطی جلوگیری کرد. علاوه بر این نقص فنی برخی تانکرهای نفتکش به خصوص نمونه های چینی را نباید نادیده گرفت. در تمام این سالها برخی حوادث مرتبط با انبار نفت شهران به سبب اشکال در سیستم ترمز یا فرسودگی لاستیک کامیون های حامل تانکر روی داد و مشکلاتی برای مردم و مدیریت شهری ایجاد کرد.

سالها بعد حوادث مشابه بارها تکرار شدند تا آنجا که دبیر وقت شورایاری این محله گفت: «برای اهالی شهران شمالی به ویژه همسایگان انبارهای نفت شهران این حوادث عادی شده است.» همین موضوع بهانه ای شد تا ایمنی تاسیسات نفتی شهران در اولویت مدیریت وقت شهری قرار بگیرد. از جملۀ این اقدامات برگزاری مانورهای مشترک مدیریت بحران با شرکت پخش و پالایش فرآورده های نفتی و دیگر سازمان های موازی (شامل نیروی انتظامی، مخابرات، برق، گاز، آب و فاضلاب، هلال احمر، راه و ترابری و…) بود تا سناریوهای از پیش تعریف شده برای مقابله و مهار حوادث احتمالی از قبل تمرین شود. اقدام دیگر تغییر محل تردد تانکرها به ویژه تانکرهای ۳۲ هزار لیتری بود که باعث خروج آنها از معابر شهری و در نتیجه کاهش آمار حوادث به ویژه واژگونی در خیابان شهران شد.

* از انبار نفت شهران تا بندر بیروت

پس از انفجارهای بیروت شاهد انتشار وسیع اطلاعات و اخبار نادرست در رسانه ها و فضای مجازی با رویکرد تحریک احساسات عمومی و افزایش نگرانی در خصوص انبارهای نفت شهران بودیم. اگر بخواهیم واقع بینانه شرایط انبارهای نفت شهران را بررسی کنیم باید چند نکته کلیدی را در نظر بگیریم. نخست اینکه انبارهای نفت نه فقط در ایران که در همه کشورها بخش مهمی از زنجیره تامین انرژی محسوب شده و مطابق با آخرین استانداردهای ملی و بین المللی ایجاد می شوند. در مورد انبارهای نفت شهران نیز شرایط به همین ترتیب است و تمامی مخازن با توجه به استانداردهای صنعت نفت و مطابق با کیفیت مخازن پالایشگاهی ساخته شده و مورد بهره برداری قرار گرفته اند. دومین نکته تدابیر و تمهیداتی است که باید در انبارهای نفت اتخاذ شود. فهرست تدابیر قابل انجام طولانی است ولی دو بخش کلی شامل پدافند غیرعامل (پیشگیری) و پدافند عامل (مقابله) دارد. سومین نکته آمادگی سازمان های موازی برای حمایتگری است به این شکل که در صورت وقوع حوادث احتمالی اقداماتی نظیر فرماندهی عملیات، امداد و پشتیبانی به صورت یکپارچه انجام و از تحمیل پیامدهای ناگوار جانی و مالی پیشگیری شود.

باید اذعان کرد انبارهای نفت شهران از نظر ایمنی در شرایط مطلوبی قرار دارند و به جرات می توان گفت: آسیب پذیری آنها در حوادث مترقبه و غیرمترقبه در مقایسه با دیگر ساختمان ها و تاسیسات شهری ناچیز است. از سوی دیگر تصور کنید اگر انبارهای نفت شهران نبود سوخت رسانی به جایگاه ها و پمپ بنزین های پهنه غرب و شمال غرب تهران که یک سوم جمعیت پایتخت را پوشش می دهد چه وضعیتی پیدا می کرد؟ مسلماً در این شرایط، بحرانی به مراتب نگران کننده تر روی می داد و کل شهر تهران ظرف چند ساعت به یک پارکینگ بزرگ تبدیل می شد. در این صورت جان میلیون ها نفر به دلیل نبود یا کمبود سوخت به مخاطره می افتاد و بسیاری از فعالیت ها متوقف می شد.

* سازگاری به جای نگرانی

آنچه این روزها بیش از همه اهمیت دارد سازگار شدن با انبارهای نفت شهران، انبارهای نفت تلو، انبارهای نفت ری و نمونه های مشابه دیگر است. باید ساکنین شهرها و به ویژه همسایگان تاسیسات نفتی آموزش های ایمنی و خودمراقبتی را فرا بگیرند. مسئولان شهری می بایست با وضع قوانین حمایتی شرایط بهره برداری ایمن از انبارهای نفت را فراهم کنند و نسبت به تعرض و نقض حریم آنها حساس باشند. اگر این دور اندیشی ها سالها پیش در مورد انبارهای نفت شهران اعمال می شد امروز شاهد ساختمان سازی در محدوده این تاسیسات نبودیم و بی تردید نگرانی هایی از جنس حادثه بیروت نداشتیم.

 

© نویسنده: محمدجواد نعمتی

عکس: اینترنت

4 سال پیش

9 دیدگاه

  1. خداروشکر که از لحاظ ایمنی شرایط ایمن داره. ولی همچنان باید برای همسایگان این انبارها همونطور که اشاره شده، فکر جدی و اساسی کرد

    1. بله کاملاً درسته. باید شهرداری و وزارت نفت برای متوقف کردن ساخت و سازها و تعیین حریم سطحی و ارتفاعی اقدام کنن. باید کسانی که در مجاورت انبارهای نفت شهران زندگی می کنن آموزش های مختلف ایمنی و مراقبتی ببینند تا خدایی نکرده پس از وقوع حوادث احتمالی متحمل آسیب های جبران ناپذیر نشوند. البته یکی از بهترین راهکارها تملک و تخلیه واحدهای مسکونی و انتقال ساکنان آنها به نقاط ایمن تر است. هزینه ای که برای این کار می بایست پرداخت شود به نوعی سرمایه گذاری برای آینده است.

  2. با عنایت به تمام موارد پیش گفته و درک این نکته که مسئولین بی‌تدبیر قطعا قصور داشته‌اند در عدم رعایت فاصله ایمنی برای صدور مجوز ساخت منازل مسکونی در این نقطه؛ اما سوالی که همیشه ذهن مرا درگیر می‌کند این است که مردم چرا چنین سازه های ناامنی را برای اسکان یا حتی سرمایه‌گذاری انتخاب می‌کنند و بابتش هزینه می‌پردازند. خانه‌های نزدیک آنتها و دکلهای مخابراتی و برقهای فشار قوی هم همیشه برایم سوال برانگیز بود.

    1. فرمایش شما را تایید می کنم. در مورد اینکه چرا مردم در محل های با ریسک پذیری بالا سکونت پیدا می کنند دو نکته وجود دارد. اول ملاحظات اقتصادی است. به طور کلی ارزش زمین یا ملک در محدوده یا حریم تاسیسات زیربنایی مثل خطوط انتقال نیرو و نفت یا ایستگاه های پرقدرت مخابراتی کمتر از دیگر نقاط است پس طبیعی است عده ای به دلیل مشکلات اقتصادی در این محل ها سکونت داشته باشند. البته استثناهایی وجود دارد از جمله اینکه در یک محل مسکونی چنین تاسیساتی قبلا وجود نداشت ولی در سالهای اخیر براساس نیاز پدید آمده است مثل دکل های مخابراتی و اینترنتی که این روزها تعدادشان در تهران و شهرهای بزرگ کم نیست. نکته دوم افزایش مهاجرت و توسعه حاشیه نشینی است. در سالهای اخیر شاهد بودیم که جمعیت قابل توجهی از مهاجرین اعم از داخلی یا خارجی در محدوده های پرخطری مثل حریم ریل های آهن یا خطوط فشارقوی برق ساکن شدند. مسلماً دولت های بعد از انقلاب به دلایل مختلف نتوانستند برای این مشکلات راهکار مناسبی در نظر بگیرند و از طرفی قانون هم بازوی اجرایی قوی و قابل اتکایی ندارد. به همین دلیل نابسامانی ها همچنان ادامه دارد.

  3. چندسال پیش نزدیک خونه عموی خانمم از این نفتکش ها چپ کرد کل محلشون بنزین شده بود خدا رحم کرد

  4. یه نکته مهمی که هست اینکه تا حادثه بزرگی پیش نیاد مردم و مسئولای مربوطه به فکر نمیفتن.
    حادثه انفجاری که اشاره شد بهش هم ، اگرچه میتونه زنگ خطر جدیی باشه اما بازم همه فراموشش میکنن و به همین رَویه غلط ادامه میدن!
    شخصا معتقدم حتا اگرشده بی خونه بمونیم، نباید چنین جاهایی رو برای زندگی انتخاب کنیم تا خدایی نکرده خرابی به بار بیاره و جبران نشه.

    1. بله کاملا درسته. در همه کشورها برای سکونت در چنین مکان هایی شیوه نامه های ایمنی وجود دارد و همه افراد اعم از مردم، مسئولان و مدیران شهری موکلف به اجرای آن هستند.

  5. چه نکته جالبی رو اشاره کردید آقای نعمتی.
    اگ این فکرا سالها پیش در مورد انبارهای نفت شهران می شد امروز اینهمه ساختمون سازی رو توی محدوده این تاسیسات نمی دیدیم.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *