انسان از بدو خلقت تا امروز موجودي ذاتاً كنجكاو و جستوجو گر بوده و به كشف ناشناختههاي بسياري اقدام کرده است. سفر دریایی مهمترين شيوهاي است كه ميتواند به كشف واقعيتها و ناشناختههاي بيشتر بيانجامد و به همين دليل است كه براي همگان از اهميت بسزايي برخوردار بوده و ضروري تلقي ميشود. «هانس ماکتوس انزن برگر» جامعهشناس آلمانی عقيده دارد: «اکثر افرادي که خیلی مسافرت میکنند کسانی هستند که دلیل کمی برای فرار از زندگی واقعی دارند. علت مخالفت جامعه شناسان با این تئوری این است که فرار از واقعیت زندگی، مثبت بودن سفر کردن را از بین میبرد و به آن جنبه منفی میدهد.»
خارج از هر تئوری و عقیدهای، سفر کردن برای هر انسانی یک معنی به خصوصی دارد. اما براي خيلي از ما سفركردن زيبا، خاطرانگيز، هيجانآور و گاهي متفاوت و پرمخاطره است. نوع و كيفيت سفر علاوه بر مسائل عنوان شده در حوزه روانشناسي به ابزار و وسايل نيز وابستگي كاملي دارد چه بسا اگر اينها نباشند اصلا سفر انجام نمیشود يا اگر خوشبينانهتر به ماجرا نگاهكنيم با سختيها و دشواريهاي فراواني همراه است.
در اساطير گذشته سفر كردن حتي به نزديكترين نقاط با خطرات و سختيهاي فراواني همراه بود. اين روزها تكنولوژي به كمك انسانها آمده تا فاصلهها بيش از گذشته كوتاه شوند و سرعت جابهجاييها بالا برود. قطار و پس از آن اتومبيل به نظر وسايل خوشسفري ميآيند اما هواپيما سريعتر از همه آنها ما را به مقصد ميرساند فقط يك مشكلي وجود دارد!
با پيشرفتهاي زيادي كه در صنعت هوانوردي رخ داده است هنوز آدمهايي پيدا ميشوند كه دل نشستن بر روي بالهاي ساختهي دست بشر را ندارند. سفرهاي دريايي خاصتري، مهيجتر، آرامبخشترين و البته گرانتر گزينه مسافرت به شمار ميرود و بيش از همه وسايلي كه در اينجا گفته شد جذابیت دارد. البته مسافرت كردن از راههاي آبي قديميترين شيوه انسان براي دسترسي به نقاط دوردست بوده و با گذشت قرنها همچنان باقی مانده است.
ايرانيان نخستين دريانوردان تاريخ
كشور ما در شمال بالغ بر يك هزار كيلومتر مربع و در جنوب حدود دو هزار كيلومتر مربع ساحل دارد. در آثار فرهنگي ايران مانند شاهنامه فردوسي به فنون دريانوردي مردمان پارس اشاره شده و اسناد، مدارك سفرهای دریایی و نقشههاي دریانوردی آن موجود است، با این وجود هنوز كسي از دوران آغازین دريانوردي ايران اطلاعي در دست ندارد و جزئيات آن مانند يك راز دستنخورده باقيمانده است.
برخي مورخان خليج فارس را با دريانوردان ايراني تعبير ميكنند و آنجا را نخستين زادگاه سفرهاي دریایی در دوره انسانهاي كهن ميدانند و بعد از ايرانيان، يونانيان را پيشگام در اين عرصه معرفي ميكنند. در طول ساليان گذشته علاوه بر خليج هميشه فارس درياي عمان نيز محل رفت و آمد انسانها بودهاست. آنها اغلب از راه آب به تجاري اشتغال داشتند. نكته جالب توجه اينكه در برخي اسناد تاريخي آورده شده است: «مصريان وقتي كه براي نخستين بار دريانوردان ايراني را ميديدند همگي ترسيدند و برخي نيز به خاك افتادند. از آن زمان تاكنون حكايت مردان دريانورد پارسي سينه به سينه نقل شد.»
همچنين در تحقيقاتي كه خارجيها از صنعت دريايي ايران داشتهاند به وضوح به صنايع قايقسازي و لنجسازي اشاره کردهاند كه نشاندهنده حضور پررنگ ایرانیان در درياها است.
سند ديگري كه به نام «مهر گلي چغاميش» مشهور است ثابت ميكند ايرانيان از ديرباز به حرفه سفر دریایی و دريانوردي اشتغال داشته و به نوعي در دريا تردد ميكردند. در مرجع ديگري «پرفسور هادي حسن» درباره كشتيهاي غولپيكر ايراني مينويسد: «كشتيهاي ايراني در سال ۷۲۷ ميلادي مستقيما به كانتون سفر ميكردند و هنگام ورود به كانتون كالاي خود را تحويل نمايندگان حكومت چين ميدادند. كشتيهايي كه به اين داد و ستد اشتغال داشتند و به كانتون رفت و آمد ميكردند بسيار بزرگ بودند و ارتفاع آنها از سطح آب به اندازهاي بود كه نردبانهايي به طول دهها متر براي بالارفتن به عرشه آنها به كار گرفته ميشد.»
همچنين آوردهاند «سليمان سيرافي» بازرگان، جهانگرد و دريانورد ايراني در سال ۲۳۷ قمري يعني در قرن نهم ميلادي با كشتي چوبي خود از بند سيراف به قصد سياحت و تجارت به چين سفر كرد و از راه درياي عمان وارد خليج بنگال، شمال اقيانوس هند و بالاخره تنگه مالاگا شد. اين سفر ۴۰۰ سال قبل از سفر ماركوپولو به چين اتفاق افتاد.
© نوشته: محمدجواد نعمتی