کرونا روی موج شایعه

با وجود تلاش مسئولان در عادی جلوه دادن شرایط کشور پس از انتشار جهانی ویروس کرونا، ورود این بیماری به مرزهای داخلی به طور رسمی تایید شد و زنگ ها را به صدا در آورد. کرونا ویروس در ابتدای امر به استان قم رفت و دو قربانی گرفت. با انتشار این خبر بستر لازم برای گمانه زنی درباره آینده «ایران پس از کرونا» مهیا شد. تقریباً در زمان کوتاهی پس از انتشار این خبر موج وسیعی از پیام های رسمی و غیررسمی در شبکه های اجتماعی به راه افتاد و بازار شایعه به سرعت داغ شد، آنقدر که مردم از بیم مبتلا نشدن به کرونا به داروخانه ها هجوم بردند تا ماسک و مواد ضدعفونی بخرند، البته با قیمت های نجومی. در مسئله ویروس کرونا مانند هر بحران دیگری «شایعه بر فراز حادثه پرواز می کند» و آنچه بیش از خود بیماری و پیامدهای بالینی آن اهمیت دارد، نحوه برخورد با شایعات است.

گوردن آلپورت و لئوپستمن در کتاب روانشناسی شایعه به این نکته اشاره می کنند که: «شایعه، نظری عینی و معین است تا شنونده به آن اعتقاد پیدا کند. شایعه معمولاً از طریق صحبت کردن از شخصی به شخص دیگر منتقل می شود بدون آنکه نیازمند سطح بالایی از برهان و دلیل باشد.»

شایعه دارای طبیعتی معارض است، ممکن است به صورت حملاتی آرام آغاز شود یا وزشی چون یک طوفان سخت داشته باشد. در هر حال این یک بیماری اجتماعی است که هر انسانی را مبتلا می کند.

شبکه های اجتماعی و بازار شایعه

برای پی بردن به اینکه سرعت انتشار شایعه پس از اعلام خبر ورود کرونا به ایران چقدر است از شبکه های اجتماعی اینستاگرام، تلگرام و واتساپ کمک گرفتم و با یک بررسی ساده متوجه شدم هر ۱۰ تا ۲۵ ثانیه، یک پست یا استوری مرتبط با ویروس کرونا منتشر می شود. نیمی از آنها بدون اشاره به منابع معتبر، سعی در بزرگنمایی تلفات انسانی و وسعت انتشار بیماری داشتند و برخی نسخه های خیالی برای درمان کرونا تجویز می کردند. در این بین بعضی کانال ها و صفحات اجتماعی به دور از هیجان پیش آمد پوسترهای خودمراقبتی را با کاربران دیگر به اشتراک گذاشتند.

روشنگری بدون مصلحت اندیشی

دنیای بدون شایعه آرمانی است ولی می توانیم با اعتماد سازی و اطلاع رسانی صحیح و به موقع روند تولید و انتشار آن را محدود کنیم. در برخورد با شایعه های مخرب اولین اقدام آگاه سازی و روشنگری از طریق مسئولان و رسانه های رسمی کشور است. متاسفانه در ماجرای ورود کرونا به ایران با وجود سرعت انتشار شایعات، رسانه های رسمی به ویژه صدا و سیما تا حد زیادی رفتار منفعلانه ای اختیار کردند و بیشتر سرگرم تبلیغات و پروپاگاندای سیاسی برای شرکت مردم در یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی بودند.

موضوع بعدی در خصوص رواج و پایداری شایعه ها فقدان «سخن واحد» است. به عنوان مثال وقتی موارد مثبت کرونا در ووهان مشاهده شد بلافاصله دولت چین با کمک رسانه های رسمی این کشور اقدام به اطلاع رسانی همگانی کرد. برای این منظور یک سخنگو انتخاب شد تا در فواصل کوتاه آخرین اخبار  صحیح از کرونا ویروس را به سمع و نظر خبرنگاران و مخاطبان داخلی و خارجی برساند.

علاوه بر آن برنامه های کنترلی مانند آموزش همگانی، غربالگری بیماران مشکوک و مراقبت از مرزهای کشور با قدرت و جدیت در دستور کار قرار گرفت؛ همزمان با این اقدامات دانشمندان چینی و محققان سایر کشورها فعالیت های پژوهشی و تحقیقاتی برای دستیابی به فناوری تولید داروی کرونا را آغاز کردند. اخبار این اقدامات نیز تا آنجا که به آرام سازی فضای روانی جامعه کمک می کرد منتشر شد.

تمام این تلاش ها برای آن است که «ویروس شایعه» فضای عمومی جامعه را در سلطه خود قرار ندهد و امنیت روانی را مختل نکند؛ موضوعی که در کشور ما با اما و اگر و مصلحت اندیشی فراوانی همراه است که نتیجه ای جز افزایش نگرانی عمومی و رواج بیشتر شایعه ندارد. شایسته است در غیاب ناکارآمدی و ضعف اطلاع رسانی مسئولان و رسانه ملی، عموم مردم به ویژه کاربران شبکه های اجتماعی از گمانه زنی، داستان پردازی و انتشار یا بازنشر اخبار غیرموثق و مبهم اجتناب کنند تا بیش از این فضای روانی کشور آلوده به ویروس شایعه نشود.

 

© نویسنده: محمدجواد نعمتی

4 سال پیش

4 دیدگاه

  1. بخدا میترسم هرکی یه چیزی میگه تلویزیون جمهوری اسلامی یه چیزی میگه ماهواره یه چیزی میگه توی اینستاگرام یه چیز دیگه واقعا نمیدونم کدومشونو باید باور کنم بخدا مردم همشون گیج شدن

    1. حساسیت و نگرانی شما را کاملا درک می کنم. در این شرایط بهترین کار جست و جوی اخبار کرونا ویروس از منابع رسمی کشور است. حتی اگر تمایلی به رسانه های داخلی نداشته باشید این استثنا را برای خود و خانواده تان قائل شوید. لطفاً اخبار را فقط از منابع رسمی دنبال کنید و به آنچه در شبکه های اجتماعی و فضای مجازی منتشر می شود واکنش نشان ندهید. فراموش نکنید شایعه بعضی مواقع آنقدر قوی است که تمیز دادن آن از واقعیت بسیار دشوار می شود.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *