پاراگلایدر نوعی وسیله پروازی بدون موتور است که خلبان با یک چتر باز طراحی شده از نقاط مرتفع مانند تپه یا کوه آن را به پرواز در میآورد؛ این وسیله برای اوج گرفتن کاملاً مستقل است و به وسایل کمکی مانند بالگرد یا هواپیما احتیاج ندارد. البته در بعضی موارد به دلیل عدم وجود ارتفاعات مناسب برای پرواز باید از کشنده یا وینچ استفاده کرد. پاراگلایدر بسیار فروتنانه پرواز میکند و در مقایسه با دیگر وسایل پروازی نه تنها کم اهمیت نیست بلکه به دلایل مختلف مانند نزدیکی به طبیعت، سبکی، حمل و نقل آسان و آماده سازی سریع هر روز پر طرفدارتر از قبل میشود. بیایید با این مقدمه به دنیای واقعی پرواز وارد شویم.
سازمان هوافضای آمریکا «ناسا» در سال ۱۹۶۵ در جستوجوی روشی برای بازیابی ماهوارهها با استفاده از چترهای سلولدار بود. قبل از آن یعنی در اواخر دهه ۶۰ میلادی افرادی بودند که از «پرتگاه کاپیتان» واقع در کالیفرنیا به ارتفاع بیش از ۱۰۰۰ متر، خود را به پایین پرتاب و قبل از برخورد با زمین چتر خود را باز میکردند.
سال ۱۹۷۸ دو فرانسوی ماجراجو به نامهای «جین کلودی» و «جرالد بوسو» با دویدن از یک سراشیبی بلند و گشودن چترهایشان فصل جدیدی از پرواز آزاد را رقم زدند. این کوششها که از دهه ۶۰ میلادی آغاز شده بود سبب شد تا طراحان چتر در دهه ۸۰ میلادی وسیلهای را برای نجات ماهوارهها و پروازهای طولانی مدت و کنترلپذیر ابداع کنند. همین باعث شد تا رقابت بین فرانسویها و سوئیسیها آغاز و در تاریخ پروازهای آزاد نام آنها به عنوان پیشگامان توسعه پاراگلایدر ثبت شود.
«ژان کلود بتنز» و «آنره بونرون» از سوئیس در سال ۱۹۸۵ اولین پرواز واقعی موفق با پاراگلایدر را انجام دادند و نقطه عطفی در تاریخ این ورزش مهیج ایجاد کردند. رشد و تکامل این ورزش در دهه ۱۹۹۰ آغاز شد، یعنی زمانی که شرکتهای مختلف شروع به تولید تجهیزات باکیفیت و حرفهای کردند. مسابقات پاراگلایدر نیز به صورت رسمی در این دهه آغاز و به فعالیت رقابتی تبدیل شد.
اکنون با پیشرفت تکنولوژی، مواد سبکتر و مقاومتر برای ساخت بال پاراگلایدر و سایر تجهیزات آن به کار میرود و سیستمهای ایمنی و کنترل با استفاده از رایانه، نرمافزارهای شبیهساز و هوش مصنوعی بیشتر از گذشته توسعه یافتهاند. علاوه بر آن سیستمهای ناوبری با GPS به خلبانان پاراگلایدر این امکان را داده تا پروازهای طولانیتری انجام دهند و مسافتهای بیشتری را طی کنند.
آنچه برای پرواز با پاراگلایدر نیاز داریم
مانند همه ورزشها پاراگلایدر هم به وسایل و ابزارهای خاصی احتیاج دارد که به اختصار به آنها اشاره میکنم.
بال Wing: خیلیها پاراگلایدر سوارها را با چتربازان اشتباه میگیرند که دلیل آن همان چتر یا به عبارت صحیحتر بال است. بال در حقیقت یک چتر سلولدار بسیار بزرگ است که از پارچههای مقاوم و سبک با شکلی کاملاً آیرودینامیکی طراحی و ساخته شده است. فرم هندسی بال امکان کنترل هوا را به خلبان میدهد و سبب افزایش ارتفاع و پایداری پرواز میشود.
صندلی Harness: بر خلاف چتر سقوط آزاد خلبان پاراگلایدر روی یک صندلی که بال به آن متصل است مینشیند. این صندلی باید علاوه بر راحتی بسیار ایمن باشد.
کلاه ایمنی Helmet: یکی از وسایل ضروری برای بال سواری کلاه ایمنی است. این وسیله شباهت زیادی با کلاه ایمنی موتور سواری دارد. البته برخی افراد از کلاه ایمنی موتور سواری برای پرواز استفاده میکنند با این حال برای ورزشهای هوایی انواع مختلف کلاه ایمنی ساخته شده است که از جان خلبان یا سرنشین در برابر ضربه ناشی از برخورد با زمین یا اشیاء سخت محافظت میکند.
بیسیم Radio VHF-UHF: برای آنکه خلبانان با هم، تیمهای پشتیبانی و نفرات زمینی در ارتباط باشند به رادیو دوطرفه برای مکالمه و دریافت پیام صوتی احتیاج است.
لباس Suits: لباس پرواز شامل بالاپوش، شلوار و کفش است. لباس باید تا حد امکان سبک و در برابر باد و تغییرات دما مقاوم باشد.
پرواز با پاراگلایدر چگونه انجام میشود
اگر همه مواردی که در قسمت قبل به آنها اشاره شد را در اختیار داشته باشید باز هم نمیتوانید پرواز کنید. پاراگلایدر سواری مانند سایر روشهای پروازی نیازمند آموزش، تایید صلاحیت و دریافت گواهینامه پرواز است. در سالهای نچندان دور به دلیل تعداد اندک مراکز آموزشی ورود افراد علاقهمند به این ورزش با دشواری همراه بود ولی امروزه با افزایش تعداد خلبانان و آموزشگاهها افرادی بیشتری میتوانند لذت پرواز با این وسیله هیجانانگیز را تجربه کنند.
به طور کلی یادگیری پرواز پاراگلایدر شامل مراحل زیر است:
آموزش زمینی: متقاضیان پرواز مانند هر خلبان دیگری نیازمند آموزش زمینی هستند. این آموزش شامل تئوری پرواز، هواشناسی، اصول ایمنی و ارتباطات است. خلبانان در این مرحله با تکنیکهای دویدن از روی شیب، باز کردن بال، قرار گرفتن در معرض جریانهای هوای بالا رونده و پایین رونده و همچنین جمعآوری، بازرسی و نگهداری بال آشنا میشوند. ابرشناسی، شناخت علائم دستی و نشانههای بصری، کار با دستگاه ارتفاع سنج و نیز آشنایی با مکانیزم و عملکرد چتر نجات از دیگر بخشهای آموزش زمینی است.
آموزش پروازی: این قسمت از آموزش مانند دیگر انواع خلبانی دو مرحله دارد. مرحله اول پرواز با استاد خلبان است که با استفاده از صندلی دو نفره انجام میشود. خلبان تمامی بخشهای پرواز شامل تیک آف، انواع مانورهای پروازی و فرود را به کارآموز خود آموزش میدهد. این بخش به صورت تمرین و تکرار است تا کارآموز مهارت کافی برای پرواز انفرادی را کسب کند.
مرحله دوم شامل پرواز انفرادی یا SOLO (بدون دخالت مربی) است. خلبان پاراگلایدر مانند سایر خلبانان باید یک یا چند سورتی پرواز انفرادی انجام دهد. سپس در آزمون تئوری و عملی شرکت کند تا صلاحیت او برای دریافت گواهینامه پرواز تایید شود.
تمرین فرود: لندینگ از مهمترین مراحل پرواز است. در این مرحله خلبان با کاهش ارتفاع و سرعت به آرامی بر روی زمین فرود میآید. فرود برای خلبانان تازه کار اندکی دشوار است. این تمرین به آنان کمک میکند تا مهارت لازم را برای فرود کسب کنند.
سوالات پرتکرار درباره پاراگلایدر سواری
پاراگلایدر چگونه پرواز میکند؟
عامل اصلی پرواز نیروی بالابرنده یا Lift است. هنگامی که پاراگلایدر به پرواز در میآید، جریان هوا از بالا و پایین بال عبور میکند. به دلیل طراحی منحنی بال، سرعت جریان هوا در بالای بال بیشتر از پایین است. این اختلاف سرعت باعث ایجاد فشار کمتر در بالا و فشار بیشتر در پایین میشود، که نتیجه آن ایجاد نیروی بالابر است. این نیروی بالابر باعث میشود بال به سمت بالا حرکت کند و در هوا باقی بماند.
تراست Thrust و درگ Drag به چه معناست؟
در پرواز پاراگلایدر، تراست همان نیروی وزن خلبان است که باعث حرکت روبه جلو میشود. درگ میزان مقاومت هوا در برابر حرکت روبه جلو است. خلبان میتواند با تغییر زاویه بال و انجام مانورهای کنترلی مختلف، میزان درگ را تنظیم کند.
کنترل پرواز پاراگلایدر از چه طریق امکانپذیر است؟
کنترل پرواز به وسیله ترمز و وزندهی امکانپذیر است. به عنوان نمونه کشیدن یکی از ترمزها باعث تغییر شکل بال و ایجاد چرخش به سمت چپ یا راست میشود. کشیدن هر دو ترمز به صورت همزمان باعث کاهش سرعت و در نهایت فرود میشود. همچنین خلبان میتواند با تغییر وزن خود به سمت چپ یا راست، جهت پرواز را تغییر دهد.
محلهای ایدهآل برای پرواز پاراگلایدر کجاست؟
نقاط مرتفع شامل تپهها و کوهها برای تیک آف مناسب است. همچنین مناطق مرتفع کنار دریا از جمله محلهایی که دارای ارتفاع بیشتری نسبت به ساحل هستند، مکانهای مناسبی برای تیک آف به شمار میآیند. مزارع، زمینهای باز و دشتها را میتوان در صورت وجود جریان باد مناسب برای پرواز انتخاب کرد.
پروازهای پاراگلایدر توسط چه سازمانی حکمرانی و نظارت میشود؟
سازمان هواپیمایی کشوری به عنوان نهاد حاکمیتی و انجمن ورزشهای هوایی این وظایف را برعهده دارند.
معروفترین سایتهای پروازی ایران کدام است؟
سایت امامزاده هاشم دماوند را میتوان باسابقهترین سایت پروازی کشور دانست. همچنین سایت شهران در منطقه جنتآباد شمالی تهران مشهورترین سایت پروازی پایتخت است. علاوه بر آن سایتهای دیگری در مناطق وردآورد و تلو (استان تهران)، هشتگرد (استان البرز)، آبیک (استان قزوین)، دیلمان و سیاهکل (استان گیلان) و اورامانات (استان کردستان) وجود دارد.
هزینه پرواز و آموزش پاراگلایدر چقدر است؟
هزینه آموزش به عوامل مختلف بستگی دارد که میتوان جزییات دقیق آن را از آموزشگاهها و مربیان رسمی استعلام گرفت. هزینه پرواز تفریحی پاراگلایدر نیز به طور میانگین حدود ۱ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان است.
ممنوعیت پرواز با پاراگلایدر شامل چه مکانهایی است؟
به طور کلی پرواز در نزدیکی فرودگاههای بینالمللی مانند مهرآباد و امام خمینی، مناطق نظامی شامل تاسیسات، پادگانها و میادین تیراندازی، خطوط انتقال نیروی برق یا توربینهای بادی، ایستگاههای مخابراتی، رادیویی و تلویزیونی، مناطق حفاظت شده مانند پارکهای ملی کویر، توران، هیرکانی و مناطق کوهستانی با آب و هوای نامساعد ممنوع است. همچنین در برخی زمانها از جمله روزهای برگزاری انتخابات (در ایران) یا رژه نظامی پرواز همه وسایل پرنده ممنوع یا محدود میشود.
تمامی حقوق مادی و معنوی برای نویسنده محفوظ است.
سلام محمد جان
خیلی خوشحال شدم مطلبت رو خوندم به استاد مرادی خیلی سلام برسون و خیلی مواظب خودت باش وقت پرواز ✈️
درود سروش عزیز. بسیار خوشحال شدم از اینکه مطلب را مطالعه کردی. امیدوارم سلامت باشی و همیشه از پرواز لذت ببری.
چقدر جالب……… یعنی فقط ۳۰-۴۰ ساله که این ابداع شده.
درود سعید عزیز. بله به نوعی میتونیم بگیم که جز جدیدترین وسایل پروازی-ورزشی بشر است.