تلاش کشورها برای تولید یا خرید واکسن کرونا این معجزه قرن همچنان ادامه دارد و آستانه صبر مردم دنیا برای تزریق حیاتیترین و ابهام انگیزترین داروی جهان هر روز کمتر میشود. دقیقاً مشخص نیست از بین شرکتهای فعال در زمینه تولید واکسن کدام یک اولین محمولههای رسمی واکسن کرونا را برای خریداران بین المللی ارسال میکند.
گزارش ۳۰ نوامبر۲۰۲۰ «مرکز بین المللی تحقیقات سلامت دوک» نشان میدهد آمریکا ۲٫۶ میلیارد، اروپا ۲ میلیارد، هندوستان۱٫۶ میلیارد، انگلستان۵۰۷ میلیون و اندونزی۴۵۰ میلیون دوز واکسن کرونا کووید-۱۹ را پیش خرید کردند ولی هنوز گزارشی از خرید رسمی واکسن کرونا از سوی چین، روسیه و ایران منتشر نشده است.
سازمان جهانی بهداشت از همه کشورها و شرکتهای سازنده واکسن کرونا خواسته است آن را به صورت عادلانه و بدون در نظر گرفتن تنشهای سیاسی در اختیار تمامی کشورها قرار دهند تا به این وسیله امکان کنترل پاندمی و کاهش موارد ابتلا به کرونا محقق شود.
با وجود آنکه آمریکا بیشترین سفارش خرید واکسن کرونا را در جهان ثبت کرده است اما مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای ایالات متحده اعلام کرده ابتدا کارکنان و پزشکان شاغل در بخشهای مراقبت بهداشتی و سپس کارمندان و ساکنان خانههای سالمندان اولین کسانی خواهند بود که واکسن COVID-19 را دریافت میکنند.
نیکو لوسیانی، مشاور ارشد سازمان آکسفام تاکید میکند، این استراتژی از نظر علمی و اخلاقی منطقی است. او میگوید: بسیاری از مردم مثل من در خانه و مقابل کامپیوتر با امنیت کار میکنند، ولی کادر درمان، بیماران و افراد سالمند به ویژه آنهایی که در خانههای سالمندان نگهداری میشوند این امنیت را ندارند. فکر میکنم همه مردم چنین احساسی دارند و اولویت دریافت اولین واکسنها را به آنان میدهند.
علاوه بر ابهام در میزان اثربخشی و موفقیتآمیز بودن نتیجه تزریق واکسن کرونا در مهار این بیماری سرکش، نگرانی دیگری وجود دارد و آن اقدام احتمالی کشورهای ثروتمند برای ذخیره یا به تعبیری احتکار واکسن است. لوسیانی معتقد است: این نگرانی قابل درک است زیرا آنها میگویند قصد دارند از مردم خود محافظت کنند، با این حال ممکن است بسیاری به دلایل مختلف کنار گذاشته شوند.
او اضافه کرد: وقتی همهگیری بیماری آغاز شد، کشورهای ثروتمند شروع به خرید واکسن کرونا کردند و برخی به آن لقب «خرید وحشت» دادند. این کشورها حتی قبل از پایان آزمایشهای بالینی با شرکتهای دارویی برای خرید واکسنهای آزمایشی COVID-19 به توافق رسیدند که جزییات بسیاری از این توافقنامهها هنوز منتشر نشده است.
واکسن فایزر یا مُدرنا
به نظر میرسد واکسنهای Pfizer و Moderna بیش از ۹۰٪ موثر هستند. هر دو شرکت قبلاً از اداره غذا و داروی ایالات متحده خواستهاند اجازه استفاده اضطراری از واکسن COVID-19 برای آنها صادر شود. AstraZeneca نیز فاصله زیادی با فایزر و مدرنا ندارد. آنها هفته گذشته مدعی تاثیر۷۰درصدی واکسن ساخت این شرکت شدند.
تحلیلگران حوزه سلامت امیدوارند دوزهای واکسن کرونا در اوایل سال ۲۰۲۱ در دسترس عموم قرار بگیرد و به تدریج کشورها واکسنهای بیشتری در حد نیاز خود دریافت کنند. آنها همچنین پیشبینی میکنند برخی کشورها از جمله ایالات متحده و کانادا دوزهای مورد نیاز برای واکسیناسیون جمعیت خود را به ترتیب تا دو و پنج برابر افزایش دهند.
دادههای مرکز بینالمللی تحقیقات سلامت دوک نشان میدهد تقریباً ۱۰ میلیارد دوز واکسن کرونا COVID-19 رزرو شده است و اکثر این دوزها به کشورهای با درآمد بالا تعلق دارد. به عنوان مثال تقریباً تمام دوزهای واکسن فایزر به کشورهای ثروتمند میرود و دوزهای اولیه مدرنا به آمریکا ارسال میشود. تخمین زده میشود کشورهای فقیر احتمالاً تا سال ۲۰۲۲ به واکسن کرونا دست پیدا نکنند و به نظر میرسد ایمنسازی جهانی تا سال ۲۰۲۳ محقق نشود.
کالیپسو کالکیدو، مسئول بخش بهداشت در مرکز توسعه جهانی میگوید: نابرابریهای مهمی احساس میشود که هرگز قابل چشمپوشی نیستند با این وجود خبرهای خوشی به گوش میرسد؛ قرار است نیمی از دوزهای واکسن آسترازنکا و شریک آن یعنی دانشگاه آکسفورد به کشورهای با درآمد پایین و متوسط ارسال شود. حداقل ۵۰۰ میلیون دوز به هندوستان میرود و ۳۰۰ میلیون دوز آن در اختیار برنامه COVAX سازمان جهانی بهداشت قرار میگیرد تا کشورهای فقیرتر نیز دوزهای متعدد واکسن کرونا را دریافت کنند.
چالش حمل و نقل و نگهداری واکسن کرونا
موضوع اصلی در مورد مکانیزم توزیع واکسن کرونا تامین زنجیره سرد استاندارد برای توزیع دوزهای واکسن COVID-19 است. برخی منابع اعلام کردند واکسن AstraZeneca از شرایط حمل و نگهداری آسانتری برخوردار است زیرا فقط به یخچال نیاز دارد. در مقابل واکسن مدرنا باید در فریزر نگهداری شود و واکسن فایزر به نوع خاصی از فریزر نیاز دارد که بسیاری از کلینیکها و بیمارستانها از آن استفاده نمیکنند.
همچنین اعلام شده آسترازنکا آماده انتقال فناوری خود به سایر تولیدکنندگان واکسن است تا به سرعت دوزهای بیشتری از آن تولید شود. این شرکت پیش از این با موسسه سرمسازی هندوستان بزرگترین تولیدکننده واکسن در جهان توافق کرده بود تا سال آینده صدها میلیون دوز از این نوع واکسن را تولید کند. قیمت واکسن AstraZeneca یک پنجم واکسنهای Moderna و Pfizer است.
اگر جهان میخواهد به همهگیری کرونا خاتمه دهد، لازم است میلیاردها دوز واکسن مقرون به صرفه تولید و در اختیار همه کشورها قرار بگیرد.
یک بام و دو هوای واکسن کرونا در ایران
مسئولان کشور بارها در خبرهای رسمی درباره تامین و تولید واکسن کرونا اظهاراتی داشتهاند و از آزمایش موفق واکسن ایرانی بر روی حیوانات و آغاز آزمایشهای انسانی سخن گفتند با این حال جزییات بیشتر از میزان اثربخشی نمونههای آزمایشگاهی واکسن کرونا ساخت ایران هنوز منتشر نشده است.
در سوی دیگر اخبار آمادهسازی ناوگان ویژه حمل و نقل هوایی، برای واردات واکسن کرونا به گوش میرسد. مدیرعامل هواپیمایی ایران ایر به تازگی از ماموریت دولت به این شرکت برای انتقال واکسنهای وارداتی کرونا به کشور و عملیات توزیع میان استانها خبر داد و گفت: مقدمات کار فراهم شده است.
کاپیتان امیر علیرضا برخور میگوید: هر زمانی که به ایران ایر اعلام شود، این واکسنها را به کشور منتقل خواهیم کرد. به گفته مدیرعامل هما، «قرار نیست هواپیمای خاصی برای جابهجایی واکسنها در نظر گرفته شود؛ بلکه آنچه طراحی شده، تعبیه مکان کوچکی در ۵ فروند هواپیماست؛ چون واکسنهای وارداتی، حجم آنچنانی ندارند.»
همچنین در اظهاراتی به نقل از شهرام آدمنژاد جانشین وزیر راه و شهرسازی اعلام شد «در فرودگاهها مکانهای مناسب برای نگهداری این محموله تعیین و سوله و سالنهایی با دمای منهای ۶۰ درجه در نظر گرفته شده است.» بر پایه این گفتهها، وزارت راه و شهرسازی برای تعیین معیارهای فنی حمل و نقل واکسن با وزارت بهداشت تعاملاتی را آغاز کرده است و از سوی دیگر در حال هماهنگی با کارخانههای تولید یخ خشک برای تامین یخ خشک مورد نیاز هواپیماهای حامل واکسن است.
هنوز از میزان دوزهای خریداری شده و کشور یا کارخانه سازنده واکسن وارداتی به ایران اطلاعات دقیقی منتشر نشده است و ابهامات متعددی در این خصوص وجود دارد. براساس گمانهزنیها و اخبار تایید نشده گویا قرار است واکسن مورد نیاز ایران از چین یا روسیه تامین شود ولی مبداء دقیق واکسنهای وارداتی همچنان نامعلوم است.
نکته مبهم بعدی تعیین سازوکار توزیع عادلانه واکسن در بین هموطنان ایرانی است. بنابر صحبتهای اخیر وزیر بهداشت، نخستین دوزهای واکسن کرونا در ایران به کادر درمان شاغل در بخشهای کرونایی تزریق خواهد شد و در گام بعدی گروههای پرخطر در اولویت دریافت واکسن COVID-19 قرار دارند. هنوز به صورت کاملاً شفاف اعلام نشده سایر افراد به چه طریقی باید به واکسن کرونا دسترسی پیدا کنند.
تجربه توزیع اقلام بهداشتی، داروهای کرونایی و اخیراً واکسن آنفلوآنزا نشان داد کشور در زمینه تخصیص عادلانه و سیستماتیک کالاهای ضروری بخش سلامت دچار ناهماهنگی و بیانضباطی است که پیامد آن به طور حتم به زیان بیماران و مردم به ویژه اقشار آسیب پذیر تمام میشود.
به نظر میرسد دستاندکاران حوزه سلامت باید صادقانه با مردم صحبت کنند و حقایق توزیع واکسن کرونا و آینده این بیماری مهلک در ایران را به اطلاع عموم برسانند. شکی نیست با این اقدام از بیاعتمادی عمیق و غیرقابل انکاری که مدتهاست در جامعه ریشه دوانده کاسته میشود و مردم به سمت ثبات و آرامش روانی نسبی سوق مییابند.
© نویسنده: محمد جواد نعمتی
خیلی کامل و جامع بود استفاده کردم
salam aghaye nemati matlabeton alee bod
be nazaram vaksan corona ta bekhad iran biyad maha pir shodim.
in masolan aslan jun mardom barashom mohem nist. vaghat be fekre khodeshon hastan.vaghan be nazare shoma mishe toy 5ta havapeyma 85 melyon vaksan gozasht?
انشالله مسئولین در این مورد کمی تدبیر داشته باشند تا بیشتر متضرر نشیم از این پاندمی
امیدوارم حداقل در همین یک مسئله، کمکاریی اتفاق نیفتد و هر چه سریعتر وحشت کرونا از ذهن مردم جهان و ایران بیرون رود.
جناب نعمتی عزیز مطلبتان بسیار کامل و جامع بود.
با کسب اجازه از قسمتهایی از آن در وبسایت شخصی خودم باذکر منبع استفاده میکنم. به امید آنکه روزی خبر قطعی ریشه کن شدن این بیماری را متشر کنیم.
ارادت