خبر ساده ولی سنگین بود؛ «کارخانه نوآوری آزادی تخلیه می‌شود». این همان کارخانه‌ای است که قریب به ۶ سال از تاسیس آن می‌گذرد. روزانه بیش از ۴ هزار نفر از فضاهای اشتراکی و تیم‌های مستقر در این مجموعه استفاده می‌کنند. دستاوردهای کارخانه نوآوری گویای این حقیقت است که در همین مدت نسبتاً کوتاه در زمینه‌های مختلف فناوری از جمله هوش مصنوعی، نانوتکنولوژی، فین‌تک، چندرسانه‌ای و بسیاری موارد دیگر کارنامه‌ی موفق و قابل دفاعی داشته و در برخی حوزه‌ها و زمینه‌ها سرآمد بوده است.
کارخانه نوآوری آزادی، اولین تجربه از این نوع فضاها در کشور است و پرچمدار فرهنگی که باعث شد مفهوم نوآوری و البته محیط کار اشتراکی با استانداردهای جهانی در ایران نهادینه شود. این کارخانه با مساحت بیش از ۱۸ هزار متر مربع سالها گروه صنعتی آما نامیده می‌شد و به تولید مواد و الکترودهای جوشکاری اشتغال داشت؛ پس از جابه‌جایی و تغییر کاربری در پاییز ۱۳۹۶ از وضعیت صنعتی به فضایی پویا، کارآمد و خلاق برای پرورش و رشد استعدادهای جوان تبدیل شد و به این ترتیب بذر امید در دل و جان شیفتگان نوآوری، پیشرفت و توسعه میهن جوانه زد.
نکات مهمی که در بیانیه هم آوا مطرح شد
حالا با اعلام خبر تعطیلی و تخلیه کارخانه نوآوری آزادی تا کمتر از یکماه دیگر، همه آن آرزوهای شیرین و تلاش‌های شبانه‌روزی به یکباره نقش برآب شدند و اکنون نگرانی عمیقی روی سینه فعالان اکوسیستم و استارتاپ‌های مستقر در اولین Innovation Factory کشور سنگینی می‌کند.
شرکت هم آوا که مجموعه کارخانه نوآوری آزادی زیر نظر آن اداره می‌شود طی بیانیه‌ای که ۱۱ آبان ۱۴۰۲ منتشر شد اعلام کرد: «فضای کارخانه نوآوری آزادی طی یک قرارداد ۵ ساله، توسط شرکت کارخانه نوآوری هم‌آوا از شرکت صنعتی آما (مالک ملک کارخانه) تا پایان اسفند ماه ۱۴۰۱ اجاره شده بود که در دو سال پایانی آن، هیات مدیره هم‌آوا با هدف تمدید قرارداد اجاره، با هیات مدیره و سهامداران شرکت آما وارد مذاکره شد. در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ به تصمیم معاون محترم علمی و فناوری ریاست جمهوری، پارک فناوری پردیس مسئولیت مذاکره با شرکت آما را به عهده گرفت. با این حال، در اسفند ۱۴۰۱ شرکت آما از طریق مراجع قضایی اعلام کرد که حاضر به تمدید قرارداد نبوده و قصد تغییر کاربری و فروش ملک را دارد و علی‌رغم مذاکرات متعدد و پیشنهاد مبلغ بسیار مناسب برای ادامه اجاره، نتیجه‌ای از این مذاکرات حاصل نشد.
در تاریخ ۸ آبان ماه ۱۴۰۲، وکیل محترم شرکت آما به همراه نماینده محترم معاونت اجرایی اسناد رسمی اداره کل ثبت اسناد و املاک استان تهران، بدون اعلام قبلی، به‌منظور تخیله کارخانه نوآوری آزادی در محل حاضر شدند. در نتیجه مذاکرات صورت گرفته، یک ماه فرصت داده شد تا کارخانه نوآوری آزادی در تاریخ ۸ آذر ماه ۱۴۰۲ به صورت کامل تخلیه شود. در غیر این صورت به گفته ایشان این مکان توسط ضابطان قضایی با استفاده از یگان ویژه نیروی انتظامی تخلیه خواهد شد. این در حالی است که امکان انتقال مراکز متعدد نوآوری از جمله مرکز دانش‌بنیان دارویی و یا استودیوی تلویزیونی با پخش مداوم زنده در طی این ضرب‌العجل یک ماهه وجود ندارد. چنین اقدامی همچنین موجب بروز مشکلات زیادی در فعالیت‌های آزادکاران، فضاهای کاری مشترک، استارتاپ‌ها، شتابدهنده‌ها و همچنین اختلال در عملیات خدمات آنلاین روزانه میلیون‌ها شهروند ایرانی که از محل کارخانه نوآوری آزادی ارایه می‌شود، خواهد شد که تخلیه در این زمان کوتاه یک ماهه را عملا غیر قابل اجرا خواهد کرد. پر واضح است که تخلیه قهری کارخانه می‌تواند صدها میلیارد تومان خسارت مادی و معنوی به اقتصاد شرکت‌ها وارد و موجبات نارضایتی میلیون‌ها شهروند را ایجاد کند که تبعات منفی و گسترده‌ای را در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها در پی خواهد داشت.»
در بخش دیگری از این بیانیه آمده است: « با گذشت شش سال، کارخانه نوآوری آزادی اکنون به یکی از بزرگترین مراکز نوآوری کشور در حوزه‌های استراتژیک متعددی از جمله هوش مصنوعی، سلامت و صنایع دارویی، فناوری ارتباطات و اطلاعات، خدمات مالی و بیمه، صنعت گردشگری، معماری و شهرسازی، خودروهای هوشمند، کشاورزی نوین، تولید محتوا و رسانه و موارد دیگر تبدیل شده است.»
همچنین اشاره شده است: «شرکت سرمایه‌گذاری خطرپذیر سرآوا، همراه با شرکت هم‌آوا برای بازسازی کارخانه نوآوری آزادی و شکل‌گیری اکوسیستم مربوطه، بیش از ۶۰ میلیارد تومان در سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ هزینه کرده‌اند. همچنین دیگر شرکت‌های مستقر در کارخانه نوآوری نیز در طول شش سال گذشته، در مجموع رقمی قریب به ۳۴۰ میلیارد تومان را صرف بازسازی، تجهیز و ایجاد زیرساخت‌های فعلی آن کرده‌اند.»
دولت‌های روحانی و رییسی درباره کارخانه نوآوری آزادی چه گفتند
حسن روحانی، رییس‌جمهور وقت، در زمان افتتاح کارخانه نوآوری آزادی این مجموعه را بازیگر جدید اکوسیستم نوآوری و کارآفرینی کشور دانست و گفت: «اینجا مفهوم نوینی از هم‌افزآیی را برای فعالان زیست بوم نوآوری با خود همراه آورده است.»
او همچنین به استاندارهای سراسر کشور دستور داده بود، «اقدامات خود را برای ایجاد کارخانه نوآوری در استان‌هایشان تسریع ببخشند.»
تعریف‌ها و توصیه‌های مقامات رسمی کشور در آن مقطع موجب شد خیل عظیمی از مسئولان و سرمایه‌گذاران برای اقتباس از فعالیتی که در کارخانه نوآوری آزادی انجام شده بود از این مکان دیدن کنند و با نحوه‌ی کار فضای اشتراکی و استارتاپ‌ها آشنا شوند.
آذرماه سال گذشته نیز «روح الله دهقانی فیروزآبادی» معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان دولت ابراهیم رییسی طی بازدید از کارخانه نوآوری آزادی اظهار کرد: «امروز کشور نیاز دارد که کارخانه‌های نوآوری در حوزه سخت‌افزاری هم ایجاد شوند تا در کنار دستاوردهای به دست آمده در حوزه نرم‌افزاری به نیازهای فناورانه کشور در حوزه سخت هم پاسخ داده شود.»
او ضمن بازدید از تیم‌های مستقر در کارخانه نوآوری آزادی تاکید کرد: «بیشتر تیم‌های مستقر در کارخانه آزادی در حوزه نرم افزاری چون اقتصاد دیجیتال، تولید محتوا، اینترنت اشیاء و غیره فعالند و دستاوردهای آنها ارزشمند است و تاثیر مثبتی در اقتصاد کشور دارد و این مورد لازم است باسرعت و حمایت‌های ویژه توسعه یابد.»
تیم‌ها و استارتاپ‌های مستقر در کارخانه نوآوری آزادی با وجود همه مشکلات و البته محدودیت‌های سوال برانگیزی که بعد از وقایع سال گذشته در کاهش ساعت فعالیت و نحوه ورود و خروج‌ها به کارخانه آزادی اعمال شد همچنان پای کار ایستادند و دست از تلاش و نوآوری بر نداشتند.
بیایید برادری خود را ثابت کنید
امروز فرصت خوبی است که تصمیم‌گیران بالادستی به ویژه در دولت، مجلس و به طور خاص معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری برادری خود را ثابت کنند تا با تعامل و تفاهم متقابل چالش پیش آمده برای کارخانه نوآوری آزادی یا به تعبیر بهتر سیلیکان ولی ایران ختم به خیر شود و این مجموعه‌ی پویا که الگوی بارز برای اکوسیستم فناوری و استارتاپ‌های ایران است از خطر نابودی رهایی یابد.
فراموش نکنیم اثر پروانه‌ای ناشی از تعطیلی احتمالی کارخانه نوآوری آزادی دیر یا زود به کل کشور سرایت می‌کند. بنابراین می‌توان انتظار داشت که شاخص‌های مربوط به نرخ بیکاری و مهاجرت قشر جوان، تحصیلکرده، نوآور و توانمند کشور صعودی‌تر از هر زمان دیگری شود، در این صورت بازگرداندن آب رفته ز جوی اگر محال نباشد بسیار دشوار است.
نویسنده: محمد جواد نعمتی
تمامی حقوق مادی و معنوی این مطلب برای نویسنده محفوظ است.
اصلا شبیه کارخونه نوآوری نیست چون همش زیرنظر هستی حس خوبی به من نمیده
سلام
خبر تعطیلی اولین محیط کار اشتراکی اونهم با استانداردهای جهانی واقعا ناراحت کننده ست.
ناراحت کننده برای ما مردمی که از بیرون نگاه میکنیم و در ماجرا نیستیم ولی دلسرد کننده برای کسانیکه به این اتفاق امید داشتند. امیدوارم تصمیم درستی گرفته بشه تا بیش ازین افسوس اشتباهات رو نخوریم.
سپاس از مطلب خوب تون
درود مژگان عزیز. آنهایی که امروز بر ما حکمرانی می کنند همان هایی هستند که سالها قبل می کوشیدند جلوی ورود ویدیو، ماهواره و سی.دی را بگیرند. فقط به جامعه هزینه تحمیل کردند ولی موفق نبودند. در مورد استارتاپ ها و فضاهای کاری اشتراکی هم اوضاع به قرار گذشته است. متاسفانه در همین مدت تعداد زیادی از نیروهای جوان و باتجربه و استارتاپ های پویا و کاربلد از خیر زندگی در وطن گذشتند و به غربت پناه بردند. امید دارم که این روزهای تلخ می گذرد و شادی و امیدواری جای غم ها و نگرانی ها را می گیرد.
از توجهی که به مطلب داشتید بسیار سپاسگزارم.